Thursday, October 2, 2014

सृष्टीजन्माचा महन्मंगल उत्सव

दसरा हा सृष्टीजन्माचा महन्मंगल उत्सव आहे.

आदिमाया नऊ दिवस (नऊ महिन्यांचे प्रतीक) सृष्टीचा गर्भ धारण करते आणि दहाव्या दिवशी सृष्टीला जन्म देते अशी ही वरकरणी साधी पण पुरातन मानवाच्या कल्पनेची मोहक झेप.

या सणाचा रावणवधाशी काहीही संबंध नाही. उलट हे मित्थक जोडुन सणाचा पवित्र-मंगल मुलार्थ मात्र घालवुन टाकला गेला आहे हेही लक्षात घेणे आवश्यक आहे. दस-याला रावणवध झाला असता आणि तोच या उत्सवाचा हेतू असता तर आधीच्या नवरात्रींचे प्रयोजनच रहात नाही हे सांस्कृतीक भेसळ करणा-यांच्या लक्षात आलेले दिसत नाही. त्यामुळे रावण-दहन वगैरे अपप्रकार करणे सांस्कृतीक मुढतेचे लक्षण आहे.

सर्व जगात विश्वाचा जन्मोत्सव असलेला हा एकमात्र सण...सृजनाचे माहात्म्य ठसवण्याऐवजी त्या महन्मंगलतेला हिंसक घटनेची पाचर ठोकणारे सांस्कृतीक विकृत नक्कीच निषेधाला पात्र आहेत.

पुर्वी पावसाळा संपला कि लष्करी मोहिमा सुरु होत. पावसाळ्यात सहसा युद्धे केली नसत. शेतकरी हेच बव्हंशी सैनिकही असल्याने पानकळ्यात त्यांना शेतीकडे लक्ष देणे भाग होते. हंगाम संपला कि मोहिमांत सामील होण्याचे आदेश येत. सीमोल्लंघन हा त्याचाच एक प्रतिकात्मक भाग या सृष्टीजन्माच्या सोहोळ्याशीही नंतर जोडला गेला आहे.

माझ्या सर्व मित्रांना सृष्टीजन्मोत्सवाच्या हार्दिक शुभेच्छा! आंणि खरे तर हा दिवस मातृदिनच आहे. स्त्री सामर्थ्याचे प्रतीक आहे. यच्चयावत विश्वातील सर्व मातांना विनम्र अभिवादन!

व्रात्य कोण होते?

  हा शब्द वैदिक वाड्मयात अनेकदा येतो. सामान्यपणे व्रात्य म्हणजे समण संस्कृतीतील व्रत करणारा तपस्वी असा अर्थ घेतला जातो. जैन धर्मात व्रतांचे ...