Verhandlungen: Autoren- und Sachregister der Hefte I-X (1834-1852) der Verhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft Basel
Naturforschende Gesellschaft in Basel
E. Birkhäuser & Cie, 1930 - 126 pages
मित्रहो, वाघ्याबाबत कोनत्याही समकालीन साधनांत माहिती मिळत नाही हा दावा धादांत असत्य कसा आहे हे आपण येथे पाहुयात. जर्मनांनी वर उल्लेखलेल्या १२६ पानी ग्रंथसुचीत खालीलप्रमाणे वाघ्याचा स्पष्ट उल्लेख केला आहे. यासंबंधीत मजकुराचे इंग्रजी भाषांतर खालीलप्रमाणे...
पुस्तकाचे नांव..."Negotiations: authors and subjects of books I-X (1834-1852) " प्रकाशित झल्याचे वर्ष...१९३०.
या पुस्तकातील मुळ जर्मन भाषेतील मजकुर येणेप्रमाणे...
1680 starb Shivaji auf Raigad eines natürlichen Todes. Über der Kremationsstätte ist ein Schrein errichtet worden. Ein aus Stein gemeisselter Hund blickt von einem Podest aus zu diesem hin: es ist Vaghya, Shivajis Lieblingshund, der in den brennenden Scheiterhaufen gesprungen sein...(Page No. 76)
या जर्मन मजकुराचा इंग्रजीतील अनुवाद खालीलप्रमाणे...
Shivaji died in 1680 at Raigad a natural death. About the cremation, a shrine has beenerected. A chiseled in stone on a pedestal made of dog looks down to this: it is Vaghya,Shivaji's favorite dog, which have jumped into the burning pyre...(Page 76)
हे पुस्तक म्हणजे १८३४ ते १८५२ या काळात प्रसिद्ध झालेल्या पुस्तकांची १२६ पानी सुची असुन त्यात लेखक व पुस्तकांच्या विषयांबाबत माहिती आहे. याच पुस्तकात जे लिहिले आहे त्याचा मराठी अनुवाद असा...
"शिवाजी नैसर्गिक मृत्युने रायगड येथे १६८० साली मरण पावला. त्याच्या दहनस्थळी स्मारक बांधण्यात आले. त्याबाजुलाच एका पाषाणस्तंभ असुन त्यावर दगडात ताशीवपणे बनवलेला कुत्रा (शिवस्मारकाकडे) पहात आहे. हाच वाघ्या...शिवाजीचा लाडका कुत्रा, ज्याने जळत्या चितेत उडी घेतली होती..."
या ग्रंथात फक्त १८३४ ते १८५२ या काळात प्रसिद्ध झालेल्या ऐतिहासिक पुस्तकांची नोंद आहे, म्हणजेच वाघ्याबाबतचा मजकुर याच काळात लिहिल्या गेलेल्या कोणत्यातरी पुस्तकातुन या सुचीत घेण्यात आला आहे हे उघड आहे. या पुस्तकाचे नांव जरी खुप प्रयत्न करुनही मला मिळालेले नसले तरी हा उल्लेख अत्यंत महत्वाचा व वाघ्याचे सत्य जाहीर करणारा आहे.
या सुचीचे पुनर्मुद्रण १९३० सालचे आहे. तेही जर्मनीत झालेले. वाघ्याचा नवा पुतळा पुन्हा बसवण्यात आला तो १९३६ साली. शिवाजी महाराजांचा अपमान करण्यासाठी हा पुतळा ब्राह्मणांनी १९३६ साली बसवला असा ब्रिगेडचा आरोप आहे. पण मग १८३४ ते १८५२ साली अधेमधे प्रसिद्ध झालेल्या, त्याही जर्मन ग्रंथात, वाघ्या कसा आला?
याचा अर्थ एवढाच आहे कि संभाजीराजांनी शिवस्मारक बांधल्यानंतर लगेच वाघ्याचेही स्मारक बनवले होते. येथे वाघ्याच्या दगडी ताशीव पुतळ्याचा उल्लेख आहे. याचाच अर्थ असा कि मुळ पुतळा दगडीच होता. कालौघात तो नष्ट झाला...वा केला गेला. आताचा पुतळा तर पंचधातुचा आहे. १९३० साली मुळात तो अस्तित्वातच नव्हता. म्हणजेच ज्याही लेखकाने वाघ्याच्या स्मारकाची माहिती दिली आहे ती मुळच्या पुतळ्याची व स्मारकाची आहे. म्हणजेच वाघ्याचे स्मारक शिवस्मारक जेंव्हा मुळात बनवले गेले तेंव्हापासुनचेच आहे. कोणा महाराणीच्या जागेवर आताचे स्मारक नाही.
न्यचरल सोसायटी ओफ बासेल या मिशनरी संस्थेने अठराव्या व एकोणिसाव्या शतकातील शेकडो पुस्तकांचे पुनर्मुद्रण केले आहे. तेही आता दुर्मीळ असुन क्वचित एखाद्या विद्यापीठांत प्रती असल्याचे दिसते. शिवप्रेमींनी वरील मुळ ग्रंथ अवश्य मिळवावा. परंतु वर दिलेला मजकुर पुरेसा असुन त्यातुन वाघ्याचे सत्य लखलखितपणे समोर येते हे आता निर्विवाद आहे.
म्हणजे वाघ्या ही दंतकथा नाही. कुत्र्याचे नांव "वाघ्या" आहे असे जर्मनांनीही नोंदवलेले आहे. तसा भारताशी जर्मनांचा कसलाही राजनैतीक वा साम्स्कृतीक हितसंबंध नव्हता. याच ग्रंथात तमिळनाडुमधील राजकीय घटनांचीही वर्णने आहेत. १८१८ नंतर रायगडाची कशी दुर्दशा झाली हेही या पुस्तकात नमुद करण्यात आले आहे. पण इंग्रजी तोफांच्या भडिमारामुळे शिवस्मारक वा वाघ्याची समाधी उद्ध्वस्त झालेली नव्हती याचाच पुरावा जर्मन देतात. हा पुरावा जर्मन ख्रिस्ती मिशन-यांमुळे अथवा एखाद्या इंग्रजी लेखकाच्या पुस्तकातुन त्यांना मिळाला असावा.
मराठे साद्घनांत वाघ्याचा उल्लेख मिळत नाही म्हणुन वाघ्या अस्तित्वातच नव्हता असे म्हणणे अज्ञानमुलक कसे आहे हे आतातरी लक्षात आले असेल. शिवरायांच्या हयातीतील शिल्प आणि जर्मनांनी करुन ठेवलेली ही नोंद वाघ्याचे शिवचरित्रातील स्थान अधोरेखित करते. संभाजी महाराजांनी ती स्मृती जपली. पण आमचेच काही नतद्रष्ट मात्र आपलाच हेका चालवत शिवाजी महाराज व संभाजी महाराजांचाही अवमान कसे करत आहेत हे पाहुन उद्वेग वाटतो.