Sunday, November 24, 2024

SBOP Living, A guide to a meaningful life after 55/60


After the rise of globalization, the traditional Indian social system started changing rapidly. People's hopes, aspirations, and dreams, as well as their reasons for grief and worries also changed. Due to liberalization, people started having more money than ever before, and since money is for spending and investing, both ways the money started flowing in lavish purchases and investing in newly emerging profitable sectors. The economy started getting a boost like never before. At the same time, relationships also started changing rapidly. Families became smaller. People became more individualistic. The intimacy and closeness people felt before about family and society started decreasing. As the divorce rate increased, family feuds grew bringing overall discord, and the number of elderly men and women admitted to old age homes also increased. The overall chaotic scenario caused a kind of unrest in overall society. This was a new world and the questions posed by this world were also new, and since philosophers did not work as hard as they should have to find answers to them, this generation did not get a philosophy of purposeful living. We can see the possible consequences of this in the present.

Times have changed now. The challenges elders face are different because social and family norms have changed. The pace of life has increased more than ever. The young generation has also started dreaming independently. They are more eager to handle business and situations in their own way because the old methods do not suit them. So, to avoid misunderstandings and disputes, those who are now approaching the age of 55/60 need a new and consistent philosophy of life, to get a new hope of living, and to be able to spend happily their last days as they wish in a new direction, systematically leaving controls to their successors. Those who have seen the pre- and post-liberalization era needed to remove the mental confusion that occurred in this new world.

There is no shortage of books today that tell how to plan financially for old age, but there was a need to go beyond that and give a philosophy that guides how to spend old age in spiritual happiness to feel fulfilled while following hobbies and choices and living a worry-free and enthusiastic life while distributing the knowledge, skills and expertise with whatever possible monetary help and/or service and warmth they can provide to the needy sections of society. This most important task has been done skillfully by Dr. Sanjay Runwal's book ‘HOW TO LIVE LIFE?: SBOP LIVING FOR LIFE AFTER 55/60. This book is noteworthy and unique because Dr. Runwal has put forth his practical philosophy through a well-thought-out and self-invented scientific theory.

Happily, this book is neither spiritual nor a guide to financial planning. The author does not claim to be so. This book is written keeping in mind real life. Although this book is written keeping in mind the upper and uppermost middle class and high net worth individuals, it also guides the individuals of the middle class and the not-so-well-off sections who have reached the age of 55/60. Everyone can adopt the path suggested by Dr. Runwal by changing it to fit their own situation. The philosophy is flexible and every person from any group of society can adopt it by adding self-defined goals and ways of their choice to achieve them. This way book becomes a useful guide to all sections of society as everyone belonging to any segment of society can implement it to live a happy life after reaching 55/60 years of age. It is everyone’s inner need to live a purposeful life that can provide  happiness and a sense of fulfillment. The author suggests that those who have not achieved financial stability by that time can also follow the path of SBOP living to some extent or even a little later. If someone reads this book at a young age, they can plan for their later years in advance. This book provides the most needed practical guidance and philosophy for everyone in today's hostile and chaotic world.

SBOP stands for Systematic Blow Out Plan! This systematic blowout not only belongs to blowing money on oneself, but it also belongs to the systematic blowout of earned wisdom, knowledge, skills, and expertise on society to make the world more beautiful and harmonious. Dr. Runwal has invented and coined unique terminologies to theorize his philosophy. This book intends to make our society more social than individualistic. Rather it offers the means through which one can attain the most sought personal joy while caring for the overall society. This is the most beautiful philosophy we the Indians were waiting for that gives a practical roadmap to overall happiness. This is for the society that needs to be transformed into a melodious song. The books guide us to the future where the later years can be spent in purposeful engagement to complete the untouched things one always dreamt of. The message of this book is that all activities should be guided toward self and society-oriented tasks to find a purpose in life.

This is why Dr. Runwal strongly believes that society as a whole should be harmonious by creating a happy individual, and a happy family, and by doing good deeds for others to make a happy society. But the great feature of this book is that Dr. Runwal does not become a philosophist for this but presents his philosophy from a very practical perspective.

Modern sociologists complain that the challenges facing today's dynamic world are different and that people are rapidly becoming individualistic and their social orientation is decreasing. But where was the philosophy to address the emerging challenges before the generation on verge of the retirement? In such a situation, Dr. Runwal convinces us of the need to live for oneself, for one's family, and for society, at least after a certain age. This book provides a philosophy that helps achieve a balance between being social while they are individualistic.  

And this comes out from his personal experiences and experiments he conducted on his life. After retiring from a flourishing business, to find a new purpose for his life, he conducted many experiments on himself, and from that the philosophy of SBOP was born. He developed this philosophy scientifically combining many aspects of his theory together most cohesively and convincingly and has presented it in detail in this book. This is why this book is a valuable guide in the era of globalization.

A must read and to be implemented philosophy- SBOP Living!

-Sanjay Sonawani

HOW TO LIVE LIFE?:SBOP LIVING FOR LIFE AFTER 55/60

Author- Dr. Sanjay Runwal

Published by- Sanjay Runwal Foundation, Pune.

Price- Rs. 499/-


Thursday, November 21, 2024

तैमुरलंग आणि बाबर

 





चंगेझझानाच्या रूपाने मंगोलांनी एकंदरीत आशिया खंडातील बव्हंशी भागाची पुरती वाट लावली. अर्थव्यवस्था, समाजव्यवस्था अस्ताव्यस्त झाली. हा सांस्कृतिक आघातही होता. भारत त्याच्या आक्रमणापासून वाचला असला तरी पुढे तैमूरलंगच्या रूपाने भारतावर अजून एक संकट कोसळले.

तैमुरलंग हा तिमुरीद साम्राज्याचा संस्थापक. याचे साम्राज्य मध्य आशिया, पश्चिम आशिया व दक्षिण आशियापर्यंत पसरले होते. याचा पिता तुर्गाई बरलस हा तुर्कांचा नेता होता. आमु आणि सर दरिया नदीच्या दोआबात याचा जन्म झाला. अत्यंत महत्वाकांक्षी असलेल्या तैमुरलंगचे स्वत: लंगडा असूनही आदर्श होते अलेक्झांडर आणि चेंगीझखान. सन १३६९ मध्ये समरकंदच्या मनोल शासकाचा मृत्यू होताच त्याने तेथे सत्ता काबीज करून आपल्या कारकीर्दीची सुरुवात केली. हा अत्यंत क्रूर स्वभावाचा होता. त्याने झपाट्याने आपले हातपाय पसरवायला सुरुवात केली. १३८७ पर्यंत त्याने अझरबैजान, अफगाणिस्तान आणि पर्शिया आपल्या स्वामित्वाखाली आणला. नंतर भारतातील वैभवाचा मोह पडून त्याने भारतावर स्वारी केली. दिल्लीपर्यंत येतांना तो लोकांच्या कत्तली करताच आला. प्रेतांचे ढीग उभारले. दिल्ली तेव्हा तुघलक सल्तनतीच्या अंमलाखाली होती. तो येत आहे हे समजताच तत्कालीन सुलतान महमूदखान दिल्ली सोडून पळून गेला. दिल्ली तेव्हा जगातील श्रीमंत शहर होते. ते तैमुरलंगाने पुरते धुवून काढले.
तो दिल्लीत लुटालुटीचा कार्यक्रम करत असतांनाच अफवा पसरली की त्याचा मृत्यू झाला आहे. त्यामुळे स्थानिक लोकांनी दंगल करून तैमुरच्या सैन्यावर हल्ले चढवायला सुरुवात केली. संतप्त तैमुरने कत्तलीचा आदेश दिला. एक लाखाहून अधिक माणसे मारली गेली आणि त्यांच्या मुंडक्यांचे मिनार बनवले गेले. दिल्ली शहर सडक्या-कुजक्या प्रेतांनी भरले. त्यामुळे रोगराईही पसरली आणि त्यातही लाखो लोक मारले गेले.
भारतातून परत जातांना त्याने येथील असंख्य कारागीरही आपल्यासोबत नेले आणि त्यांचा उपयोग करून समरकंद येथे असंख्य इमारतींची निर्मिती केली. जामा मशीद त्यातीलच एक वास्तू होय. हाही स्वत:ला चंगेझखानाचा वंशज समजत असे. रक्तसंबंधाने नसेलही कदाचित, पण विध्वन्सकतेत आणि कृरतेत तो चंगेझखानाचा वारस शोभेल असाच होता.
याच्याच काळात जवळपास संपूर्ण अफगाणिस्तान मुस्लीम झाला असला म्हणून त्यांचेही नष्टचर्य संपले नाही. तैमुरलंग हा विध्वंसक होता, निर्माता नव्हे. त्याचे साम्राज्य प्रचंड विस्तारलेले असले तरी त्याने समाजहिताची कार्ये कोठेही केलेली नाहीत त्यामुळे तो केवळ उझबेकीस्थानात राष्ट्रीय नायक बनू शकला. इतरत्र मात्र त्याचा तिरस्कारच आढळून येतो. भारतात मोगल सत्तेची पायाभरणी करणारा बाबर त्याचाच वंशज होय.
तैमुरच्या मुलाने, शाहरुखने आपली राजधानी हेरातला हलवली. हेरात हे त्याच्या काळात अर्थ व सांस्कृतिक दृष्ट्या भरभराटीला आले. असे म्हणतात कि मध्य आशिया आणि पर्शियन संस्कृतीचा मिलाफ अफगाणिस्तानात त्याच्या काळात झाला जी पुढे अफगानिस्तानच्या संस्कृतीचा एक अविभाज्य भाग बनली. एका अर्थाने शाहरुखने अफगानिस्तनचा प्रबोधनकाळ आणला. पुढे शंभर वर्षांनी बाबराने हेरातला भेट दिली होती. तो लिहितो कि, “संपूर्ण विश्वात हेरातएवढे सुंदर शहर नाही.” पंधराव्या शतकात तिमुरीदांचा लय झाल्यानंतर पश्चिम अफगाणिस्तान पुन्हा साफाविद घराण्याच्या अंमलाखाली गेले व पुन्हा पर्शियन संस्कृतीचे वर्चस्व स्थापन झाले. हे परिवर्तन विलक्षण आहे.
इतिहासात कोणत्याही सत्ता अमपट्टा घेऊन जन्माला येत नसतात. पंधराव्या शतकापर्यंत तिमुरीद साम्राज्यही विखंडीत झाले. उझबेकीनी मोहम्मद शायबानीच्या नेतृत्वाखाली समरकंद आणि हेरात जिंकून घेतले आणि बुखारा येथे बुखारा खानात स्थापन केली.
सन १५०४ मध्ये बाबरने काबुल येथे स्वतंत्रपणे मोघल सत्ता स्थापन केली. या सत्तेला मोघल सत्ता म्हटले जात असले तरी तुर्की-चगताई बाबराने ही सत्ता तिमुरीदांकडून व त्यांचाच वंशज म्हणून प्राप्त केली होती. चंगेझखानाचा वंशज असल्याचा दावा करत असला तरी तैमुर हा मुळचा उझबेकी असल्याने आणि त्यांनी तुर्की संस्कृतीचा अनुनय केला असल्याने खरे तर मोगल सत्ता हे नामकरण अनैतिहासिक आहे. पण इतिहासातच अनेकदा अनैतिहासिक दावे घुसडले जातात आणि तेच सत्यही मानले जातात याचे हे एक उदाहरण म्हणता येईल. प्रत्येक राजसत्ता आपले मुळ हे कोणत्यातरी प्रसिद्ध ऐतिहासिक व्यक्ती अथवा वंशात शोधते ही एक जागतिक प्रवृत्ती आहे. भारतही त्यात मागे नाही.
थोडक्यात अफगाणिस्तान पुन्हा वेगवेगळ्या सत्तांत विभागला गेला. बाबराचा इतिहासही अफगाणिस्तान आणि भारताच्याही दृष्टीने महत्वाचा आहे. किंबहुना प्रदीर्घ काळ भारत आणि अफगाणिस्तानचा इतिहास जवळपास हातात हात घालून आपल्याला चालतांना दिसतो.
झहिर-अल-दिन मुहम्मद बाबराची कारकीर्द त्याचे जन्मठिकाण फरगना येथुनच सुरु झाली. १४९४ मध्ये तो फरगनातील अक्षीकेन्ट येथे राजधानी करुन सत्ता चालवु लागला तेव्हा तो केवळ १२ वर्षांचा होता. सुरुवातीलाच त्याला बंडाचा सामना करावा लागला पण त्याने अवघ्या दोन वर्षांत समरकंद जिंकून घेतले. सन १५०४ मध्ये काबुल जिंकून त्याने अफगाणिस्तानमध्येही पाय रोवले. पण या डोंगराळ मुलुखातुन त्याला हवे तेवढे उत्पन्न मिळेना. त्याने हेरातच्या सुलतानाशी युती करुन उझबेकीन्शी युद्ध सुरु केले. त्यात पराभव झाल्याने त्याला फरघना आणि समरकंदही गमवावे लागले आणि उझबेकी सैन्याचा पाठलाग चुकवण्यासाठी आणि आश्रय घेण्यासाठी आणि धनासाठी त्यानेही भारतावर लक्ष केंद्रित केले.
त्याने अगदी अल्प सैन्यासह इब्राहिम लोदीचा पानिपतच्या पहिल्या युद्धात पराभव करुन भारतात मुघल (तुर्की) साम्राज्याची पायाभरणी केली. भारतात त्याने अनेक युद्धे केली. त्याची मुख्य राजधानी मात्र काबुल हीच राहिली. पुढे त्याने कंदाहारही त्याने जिंकून घेतले. समरकंद पुन्हा जिंकून घेण्यासाठी त्याने केलेल्या युद्धांत मात्र त्याला अपयश आले. भारतातील राजधानी त्याने आग्रा हीच ठेवली.
शांततेच्या काळात बाबरने आपल्या साहित्य-संगीत व कलाविषयक आवडी जोपासल्या. तो स्वत: उत्क्रुष्ठ कवीही होता. त्याचे “बाबरनामा” हे आत्मचरित्रही प्रसिद्ध आहे. काबुल येथे असतानाच त्याला दारु व अफुचेही व्यसन लागले. त्याचा आग्रा येथे १५३० साली नशेतच पायऱ्या घसरून पडल्याने मृत्यू झाला. तेव्हा तो ४७ वर्षाचा होता. भारतात हिंदुत्ववाद्यांनी बाबराचे चित्रण अत्यन्त एकतर्फी केले असले तरी तो धर्मांध म्हणता येईल असा नव्हता. शिख धर्माचे संस्थापक गुरु नानक यांची त्याने स्वत:हून घेतलेली भेट व त्यांच्याप्रती दाखवलेला आदर हाही एक इतिहासातील अध्याय आहे.
त्याचे प्रेत त्याच्या इच्छेनुसार काबुलला नेवून पुन्हा दफन करन्यात आले. त्याच्यानंतर त्याचा मुलगा हुमायुन तख्तावर बसला. पण त्याला शेरशहा सुरीने भारताबाहेर पळुन जायला भाग पाडले. शेरशहा सुरी हा बिहारमध्ये सत्ता स्थापन केलेला अफगाणी पठान होता. हाही इतिहास रंजक आहे.
-संजय सोनवणी


Thursday, November 7, 2024

गझनीचा मोहम्मद आणि मोहम्मद घोरी

 


 

ललितादित्य मुक्तापिडाने अरबांना भारत व अफगाणिस्तानातून हुसकावून लावल्यानंतर जवळपास तीनशे वर्ष भारतावर कोणतेही नवे आक्रमण झाले नाही. अरब काळात तुर्की शाह्यान्च्या ताब्यात गेलेली सत्ता पुन्हा हिंदू शाह्यांच्या ताब्यात आलीकल्लार नामक मंत्र्याने काबुलच्या तूर्की शहाला पदच्युत करत हिंदू शाहीची पुन्हा स्थापना केली होती. पण हिंदू शाही पुढे फार काळ टिकू शकली नाही. कल्लारला  काबुल गमवावे लागले आणि शेवटी गांधारमधील उद्भांडपुरा येथे राजधानी बनवावी लागली. नंतरच्या काळात हिंदू शाही गांधार प्रांतात प्रबळ राहिली असली तरी दक्षिण अफगानिस्तानावरील तिचे वर्चस्व संपुष्टात आलेले होते. दहाव्या शतकात अफगाणिस्तान राजकीय उलथापालथीन्नी ग्रस्त झालेला होता. तत्कालीन काश्मिरी राणी सुगंधा हिने संभवता: ९०३ मध्ये तिने प्रभाकरदेव याच्या अधिपत्याखाली उद्भांडपूरवर स्वारी करायला लावली  आणि शाही सत्ता कमलवर्मनकडे सोपवली.

      या काळात गझनी येथेही हिंदू शाही राज्य करत होती. पण येथील लाविक नामक हिंदू राजालाही तुर्कांनी पराभूत केले आणि तुर्की सस्ता पुन्हा स्थापित केली. दक्षिणेतील हिंदू शाह्यांमुळे अफगाणिस्तानाचे संपूर्ण इस्लामीकरण इतरत्र झाले तसे झपाट्याने होऊ शकले नाही असे इतिहासकार मानतात. जवळपास २०० वर्ष हिंदू शाह्यांनी अब्बासिदांना कडवा प्रतिकार केला. राजकीय अस्थिरता राहिली असली तरी स्वातंत्र्य अंशत: का होईना अनेक काळ उपभोगता आले. क्ल्लार (८४३) ते भिमपाल (१०२६) हा हिंदू शाह्यान्चा काळ अफगानिस्तानाच्या इतिहासात लक्षणीय आहे. यांच्यामुळे अरबांच्या अब्बासीद खलीफातीला भारतावर आक्रमण करण्याची संधीच मिळाली नाही कारण अफगाणी शाह्यांनी त्यांना रोखून धरले.

 

झाबुलीस्तान येथील गझनी येथे जन्मलेल्या महम्मद तुर्कांचा गुलाम असलेल्या सबुक्तीगीन या सेनाधिका-याचा पुत्र होता. तो महत्वाकांक्षी होता. त्याने आपल्या भावाविरुद्ध उठाव करून गझनीचे राज्य मिळवले. ९९८ पासून त्याने लष्करी मोहिमा काढायला सुरुवात केली. ९९९ मध्ये त्याने अफगाणिस्तानवरील सप्फारीद घराण्याच्या सत्तेचा अंतही घडवत बल्ख सहित संपूर्ण अफगानिस्तान ताब्यात आणला. त्याने १००२ मध्ये तुर्की शाहीचा राजा जयपालचा पेशावरजवळ पराभव केला आणि भारतावरील आक्रमणे पुन्हा सुरु झाली. जयपालच्या पराभवानंतर पेशावरपर्यन्तचा प्रांत त्याच्या ताब्यात आला. त्यानंतर त्याने उत्तर भारतावर धनप्राप्तीसाठी अनेक स्वा-या केल्या. पंजाब त्याच्या राज्याला जोडून घेतला. काश्मीरवरचे त्याचे आक्रमण मात्र तत्कालीन दिद्दाराणीने कडवा प्रतिकार केल्याने यशस्वी झाले नाही. ती हयात असेपर्यन गझनीच्या मोहम्मदाला काश्मीर घेता आले नाही. नंतर काश्मीरमध्ये लोहारा घराण्याचे राज्य आले. या घराण्याच्या राजा संग्रामराजानेही त्याचे आक्रमण परतवून लावले व काश्मीर वाचवले असे कल्हनाने राजतरंगिणीमध्ये नोंदवले आहे.

 

पण गझनीच्या मोहम्मदच्या सैन्यात अफगाणिस्तान व वायव्य भारतातील असंख्य हिंदू सैनिक आणि अनेक सेनानीही होते. त्याने सन ९९९ मध्ये त्याच्याविरुद्ध उठाव करणा-या तुर्की बंडखोरांचे बंड तिलक नामक हिंदु सेनापतीला आधिपत्य देवून त्याच्या नेतृत्वाखाली चिरडले असे अबू--बाह्यकी या पर्शियन इतिहासकाराने “तारिक-इ-बाह्यकी” या ग्रंथात नोंदवलेले आहे. त्यामुळे मोहम्मदाच्या भारतावरील स्वा-या या धर्मांधतेतून झाल्या नसून अफगाणिस्तानात उपलब्ध नसलेल्या धनाच्या प्राप्तीसाठी होत्या जे त्याला आपले सैन्य पोसण्यासाठी लागत होते असे जे अनेक इतिहासकार म्हणतात त्यात तथ्य असल्याचे दिसते.

 

अफगाणिस्तान ताब्यात आल्यानंतर त्याच्या भारतावर स्वा-या सुरु झाल्या. ज्य्पालाने आपल्या आधेच्या पराभवाचा बदला घेण्यासाठी पुन्हा गझनीच्या मोहम्मदाशी युद्ध केले. पण त्याचा पुन्हा पराजय झाला आणि त्याने आत्मघात करून घेतला. नंतर त्याचा मुलगा आनंद्पाल सत्तेवर आला. त्यानेही इतर शाह्यांशी युते करून मोहम्मदाला रोखण्याचा प्रयत्न केला पण तो यशस्वी झाला नाही. सन १०१८ मध्ये त्याने मथुरेवर आक्रमण केले. तेथील राजा चंद्र्पालाची त्याने हत्या केली. मथुरेची अमाप लुट करण्यात आली. सन १०२५ मध्ये त्याने सोमनाथवर स्वारी केली. तेथील राजा भीम (पहिला) पळून गेला. सोमनाथाचे मंदिर उद्वस्त केले गेले. सोमनाथ मंदिर व्यापारी वेरावळच्या लगतच असल्याने तेथेही त्याला अमाप लुट मिळाली. सोमनाथवर स्वारी करताना त्याने वाळवंटाचा मार्ग निवडला होता. कारण वाटेत आपल्याला कोणी अडवू नये अशी त्याचे इच्छा होती. पण यामुळे त्याचे बरेच सैन्य ब्भूक आणि तहानेने मारले गेले होते.

 

गझनीच्या मोहम्मदाने भारतातील नगरकोट, ठानेसर, मथुरा, कनौज, सोमनाथ आणि ग्वाल्हेरपर्यंतचे प्रांत जिंकून घेतले. भारतातून त्याने अमाप लुट मिळवली. गझनीच्या महम्मदाच्या हयातीत त्याने आपले राज्य कैस्पियन समुद्र ते समरकंदपर्यंत पसरवले होते. त्याच्या काळात गझनी हे पर्शियन साहित्याचे मुख्य केंद्र बनले. शाहनामा सारखे अद्वितीय इतिहास-काव्य लिहिणारा फिरदौसी त्याचाच आश्रित होता. सन १०१७ मधील त्याच्या गंगेच्या खो-यातील स्वा-यांमुळे अल्बीरुनी या इतिहासकाराला “तारीख-ए-हिंद” हा महत्वाचा ग्रंथ लिहिण्याची प्रेरणा मिळाली. त्याच्या काळात अफगाणिस्तानमध्ये गणित, औषधी, धर्म इ. विषयांवर अध्ययन करण्यासाठी अनेक विद्यापीठे स्थापन करण्यात आली. गझनीच्या मोहम्मदाचे राज्य हे अफगानिस्तानच्या इतिहासाला कलाटणी देणारे ठरले.

 

गझनविद साम्राज्य एकूण १५७ वर्ष टिकले. पुढे सेल्जूक तुर्कांनी गझनीचे साम्राज्य कुरतडायला सुरुवात केली. सन ११५० मध्ये घोरी घराण्याने गझनीचा पाडाव केला आणि आपली सत्ता पसरवायला सुरुवात केली. घोरी हे मध्य अफगानिस्तानातल्या घोर प्रांतातले. त्यांना आधी गझनी राजवटीने १०११ मध्ये हरवले होते. याच ताजिक वंशाच्या घराण्याने अफगाणिस्तानात घोर परगण्यात सर्वप्रथम मशिदी बांधायला सुरुवात केली. या घराण्याच्या मोहम्मद घोरीने ११८६ मध्ये लाहोर जिंकून गझनी साम्राज्याचा समूळ अस्त केला व नवे घोरी युग सुरु केले.

 

घोरी साम्राज्य उत्कर्ष काळात खोरासानपासून बंगालपर्यंत पसरले होते. १२०६ मध्ये मुझ-अल्दिन घोरीची तो नमाज पढत असतांना खोखर टोळीवाल्यांनी झेलम नदीच्या काठी २२ घाव घालून हत्या केली आणि या साम्राज्याला ग्रहण लागले.  १२१५ मध्ये ख्वार्जेम शहाने या साम्राज्याचा अस्त केला. घोरी साम्राज्याच्या मोहम्मदने भारतावर स्वारी करून प्रुथ्वीराज चौहानला पराजित करून दिल्लीवरही सत्ता गाजवली असल्याने उत्तर भारतात पर्शियन भाषा आणि संस्कृतीचा प्रवेश झाला असे मानले जाते. त्याच्यानंतर दिल्लीची सत्ता कुतुबुद्दीन ऐबक या घोरीच्या सेनीनीच्या हाती गेली. किंबहुना या घराण्यानेच मुस्लीम सत्तेचा भारतातील पुढील मार्ग सुकर केला असे मानले जाते.

 

घोरी घराण्याची अफगानिस्तानामधील सत्ता लोकप्रिय नव्हती याचे कारण म्हणजे त्यांनी लादलेले जबरदस्त कर. उत्पन्नाचे मार्ग वाढवन्यासाठी व आपल्या बलाढ्य सेनेला पोसण्यासाठी त्याने आपली लष्करी शक्ती समृद्ध भारताकडे वळवली अन्यथा त्याचेच सैन्य बंड करून उठण्याची शक्यता होती असे इतिहासकार मानतात.

 

-संजय सोनवणी

शेरशहा सुरी: एक कुशल प्रशासक

  शेरशहा सुरीने हुमायूनचा पराभव केला आणि त्याला भारताबाहेर हाकलले. दिल्लीत आता कोणी शासक उरला नसल्याने शेरशहाने स्वत:ला दिल्लीचा सम्राट घोषि...